तिजको धार्मिक महत्व  

 -फणीन्द्र फुयाल –

 नेपाली हिन्दू महिलाहरुको महान चाड तिज आउन केही दिन बाँकि नै छ । तर यतिबेला दर खाने नाममा देशको प्रमुख राजधानी काठमाडौं लगायत अन्य प्रमुख् शहर बजारका पार्टी प्यालेशमा महिलाहरु पैसा उठाएर दर खाने प्रचलन निकै फस्टाउँदै आएको छ । बिगतका बर्षमा भन्दा यसपालि तिज आउनु भन्दा एक महिना अघिदेखि दर खाने प्रचलनमा कमि भने आउँदै गएको देखिन्छ । दर खाने नाममा केही हुने खाने महिलाहरु महंगा गरगहना र साडी प्रदर्शन गर्दै चाडलाई फेशन, व्यापार र धनि गरिवबीचको दुरी मापन गर्ने यन्त्रका रुपमा विकास गर्दै लागिएको पाइन्छ । यसले समाजमा हुनेखाने र हुँदाखानेबीच फाटो ल्याउँदै छ ।

हुने खानेले त दरका नाममा मिस्ठान्न भोजन ग्रहण र दारु पनि सेवन गर्लान तर मन भएर पनि धन नभएका उनीहरुको हर्कतदेखि कत्ति बिरक्तिदा हुन ? उही नारी कोही चाहीँ तिजका नाममा एक महिना अघिदेखि दर खाएर नाचेको नाच्यै अरु चाहिँ गिट, ढुंगा, बालुवा, इट्टा बोकर, घाँस दाउरा गरेर कम्मर भाँचेको भाँचै । यो बिभेद अन्त्यका लागि आखिर कसले हिम्मत गर्ने ? केही महिलावादीहरु यस्ता पनि छन् कि मात्र पुरुषलाई सत्तो सराप गरे पछि महिला अधिकार प्राप्ति हुन्छ भन्दै भाषण ठोक्छन् र मिडियामा विचार सम्प्रेषण गर्छन् । आखिर ती महिलावादी नेतृ तथा एनजिओ आइएनजिओका तलवधारीले तिजका बारेमा यस्तो बिक्रिति नभित्र्याऔँ भनेर सचेतनाका स्वर र आवज उरान्न किन सक्दैनन् ?   तर यहाँ महिलाले दारु खान हुन्न भन्न खोजिएको होइन । फेरी तिनै महान महिलावादी दिदी बहिनीले प्रस्न र गाली दुबै गर्लान, के तिमी पुरुषहरुले मात्रै खानका लागि दारु बनेको हो र ? तर यहाँ प्रसंग हो दरको । दरका नाममा दारु खानु कत्तिको संस्कारयुक्त हुन्छ, कत्तिको शोभनीय हुन्छ ? दर भनेको के हो ? र यो कतिबेला, किन खाइन्छ भन्ने यसको आफ्नो छुट्टै महत्व छ ।

तिज पर्वमा बिवाह गरेर पठाइएका छोरी चेलीलाई निम्ता गर्ने चलन परापूर्वकालदेखि चल्दै आएको छ । अरु बेला निम्ता गरेर बोलाइए पनि तिजका बेला भने छोरी चेलीका घरमै माइती पक्षबाट धाएरै लिन जाने प्रचलन छ । तिजमा बिशेष गरी बिवाहित महिला आफनो श्रीमान्, बाल, बच्चा, परिवार र स्वयम् आफ्नो सुस्वास्थ्य र दीर्घायुका कामना गर्दै ब्रत बस्ने गर्छन् भने अबिवाहित महिला आफुले सोचे अनुरुपको पति पाउँ भन्दै बर माग्दै ब्रत बस्ने गरेको धार्मिक ग्रन्थमा पाइन्छ । ब्रत बस्ने अघिल्लो रात महिला दर खाएर रमाउने पनि गर्दछन् । दरमा मिठाई, खिर लगायतका परिकार पर्दछन् । तर दरका नाममा दारु खानु र एक महिनादेखि पार्टी प्यालेशहरुमा भेला हुनु संस्कृती हो कि बिक्रिती ? मनिस जति जति शिक्षित र चेतनशील हुँदै जान्छ त्यत्ति नैं उबाट सँस्कृती र सँस्कारमाथि हमला हुने गरेको हामीले पछिल्लो समय देख्दै आएका छौँ । समाजमा भएका कुरिती, कुसस्कार, कुप्रथा र अन्धबिस्वास चेतनशील प्राणी भएको नाताले मानबजातिले बदल्न र परिवर्तन गर्न थाल्ने हो भने र समावादको बाटोमा हिँडेका आम नेपाली मानिसले धनि, गरिव, तल्लो र माख्लो जात जस्ता घृणित कार्य नगर्ने हो भने हामी चाँडै प्रगति पथमा लम्किन सक्ने थियौँ ।                                                                                                                                                         (ज्वाला नेपाल पत्रकार महासंघ काठमाडौं सदस्य हुनुहुन्छ ।)

 तपाईं फेसबुक, युट्युव मार्फत् पनि हामीसंग जोडिन सक्नुहुन्छ ।